İşçilerin kendi emeğine yabancılaştığı dönem demişti bir arkadaş; biz işçilerin verdiğimiz emekten çok veremediklerimizde aklımız kalır. Ofis çalışanı isek ofislerde olmamız bizim için bir şans niteliğinde, sahada isek sahanın esnekliği.

İnşaat işçisiyim. Babadan bir meslek ancak baba mesleği değil. Nefret etmiştim baba mesleği inşaattan. Nazım Hikmet’in dediği gibi bizde çocuklar erken olgunlaşır. Evet bizler erken olgunlaştık. Aile düzeni içinde ekonomi yedek gücü için üretildik. Belki de desek daha doğru olur, biliriz yabancı değiliz bu sözlere. Çocuklukta başlar bizim kapitalizm ile tanışmamız. Biz adını bilmeyiz bu sömürü düzenin ancak hissederiz çocukluğumuzu çalan bir şeylerin olduğunu. Ailen seni geçim kaynağının bir parçası görmez önce, hayatın kıymetini bil ekmek parası nasıl kazanılıyor öğren diye atar seni. Kimimiz tekstilde kimimiz oto tamirde kimimiz inşaatta kimimiz tarlada… Bizde erken başlar. Bende de öyle oldu. Erken başlayan bir baba mesleği. Öfkem baba mesleğine çocukluğumu çalan bir hırsız gibi. 

Yıllar sonra ise yine baba mesleği ile aynı yerdeyim. Çok şey değişmiş. Ben tekstil, metal veya kimya sektöründe çalıştığım dönemde çok şey değişmiş inşaat sektöründe. Büyük projeler almış inşaat sektörünün gövdesini. Küçük müteahhitler yine varlar ve teknoloji aktif kullanılmaya başlanmış. Sırtımızda taşıdığımız kumu, çimentoyu artık asansör ve vinçler taşıyor. Her şey daha bir kolay olmuş.

Bizim için mi kolay olmuş yoksa zaman kazanmak için mi onu anlamak uzun sürmedi. Tabi iki zaman ve işçilikten kazanmak için. Ama bir yanılgıya düşmemek elde değil. İşler kolaylaştıkça insan emeğine yabancılaşıyor. Alışkın da değiliz sırtımızda yük olmadan çalışmaya. Son dönemde moda olan bir söylem düşünce beliriyor aklımızda, “İşim kolay hiçbir iş yapmıyorum” diye. Eskiden inşaat işçilerinin aldığı ücretler asgari ücretin yaklaşık 2-3 katı iken bugün asgari ücretle çalışmamızın sanırım bizi ikna eden kısım bu: İşim kolay, hiçbir iş yapmıyorum ki zaten!

Farklı sektörlerde çalıştım ve bu söylem bana hiç yabancı gelmiyor. Farklı işler, aynı söylem. Ama bizim işimiz çok rahat.

Sonrasında işveren temsilcisi, usta, şef, müdür hep bir ağızdan: İşimiz çok kolay, senden çok şey istemiyoruz. Ve düşük ücretler tabii… Her yerde düşük ücretlerle karşılaşıyorum artık. Bu sözle demiryolunda çalışıyorsun tehlikenin ortasında canın bir kenarda. Yöneticilerin söylediği o söz “en kolay işi biz yapıyoruz”. Ben de inanmaya başladım “en kolay iş benim işim”. Artık nerede çalışsam en kolay işi hep ben yapıyorum. Emeğe yabancılaşıyorum sanırım. Üretilen teknolojinin bugün bizlerin çalışma hayatını, yaşam standartlarını kolaylaştırmak için olduğunu bilsem de yabancılaşıyorum emeğime.

Vicdani muhasebe var hep bir yerlerde. Alışkın değiliz. 10 saat sahada olup bunun toplamında 5 saat çalışmaya alışkın değiliz ve 10 saat orda çakılı kalsak da aldığımız ücretlerin adaletini buradan belirliyoruz. Bitirdiğimiz projelerden milyarları alanlar, hiç emek vermeden işçilerin emeğinin toplamının yüzlerce katını kazananların karşısında bizler yaptığımız işi küçümsüyor ve emeğimize yabancılaşıyoruz. Daha iyisini istemiyoruz çünkü hak ettiğimizi düşünmüyoruz. 

Düşük ücretlerle çalışırken yaşantımız öyle mi peki? Yani hayat şartları öyle kolay mı? Hiçbirimizin değil. Verdiğimiz kiralar asgari ücret kadar veya fazlası. Önceden benim hatırladığım o eski Türkiye dedikleri dönemde bir maaş ile geçinebilenler, çocukları okutan babalar, ev alabilen aileler vardı. Bugün ise bir evde en az iki kişi çalışmak zorundayız. Birimiz ev sahibine, diğerimiz markete faturalara. Geri kalanı ise tamamen yetersiz ve sağlıksız beslenmeye harcıyoruz.

Binlerce yıl geçmiş kölelik düzeni üzerinden. Teknoloji gelişmiş, bilim gelişmiş ancak o günün şartlarından daha kötü bir dönemdeyiz. Sanki sadece özgür olmakla övünüyoruz o günlere nispeten. Özgürlüğümüz ise “kendin için yaşa, kendin ol, her şeyden önemlisi sensin” zırvasının yalnızlaştırdığı bir özgürlük. Başımızda köle sahipleri yok ama onların düzeni var. Modern dünya ile hayatımızda iş seçme ve değiştirme hakkimiz var ama milyonlarca işsiz de var. Eskiden en az asgari geçim için belirlenen asgari ücret; bir kişinin ailesi ile kirası, beslenmesi, giyimi ve yaşam gerekliliği için belirlenmişken bugün asgari ücret sadece kiramıza yetiyor.

Ülkemiz büyük bir kriz içinde. Her gün cebimizdeki para değer kaybediyor. 2 yıl önce almak istediğimiz ev, araba vs. bugünün rakamı ile 10 katına çıkmış durumda. Bizler için hayal olan bu ihtiyaçlar ise ne kadar yoksullaştığımızın somut örneği. Yine bu dönem dışarda yediğimiz her bir şeyin hesabını yapar olduk. Gittiğimiz her bir mekan ya da restoranda ilk olarak fiyatlara bakıyoruz. Fiyatların yazmadığı restoran bizim korkulu rüyamız. Kaç para hesap gelecek, çocuğu olanlara daha da zor bir yaşam. Bu dönem üniversite okuyan çocuklar o ailenin kabus dönemi. Yurt parası ya da kirası, harçlığı, ihtiyaçları…

Okul okuyan çocuklar için de çok zor bir dönem. Son dönemlerde artan gençlerin bedenini sergileyerek para kazanmaları, dijital hastalıklı insanlar haline dönüşmeleri, bir yanda fuhuşun, hırsızlık ve uyuşturucunun artması. Hepsinin nedeni yine yaşadığımız bu ekonomik dönem. Bizler daha iyisini hak etmediğimize inanıyoruz. Her sene bir araya gelen satılık sendika temsilcisi Türk-İş ve benzerleri belirlenen asgari ücretin bizlere yeteceğini söylerken bizler de daha iyisi olması gerektiğine inanmıyoruz. Bugün asgari ücretin 11.400 lira olduğu bu ülkede İstanbul’da en düşük kiranın 12.000 lira olduğu bir denklem var. En az 30 bin olması gerekiyor ama en az diyemiyoruz çünkü buna inanmıyoruz.

Size benim ve çoğunuzun bildiği birşey hatırlatayım, asgari ücretin kiralara oranı 3’e 1 idi. İyi yerlerde bile maksimum 3’e 2 idi. Geldiğimiz hale bir bakın, içinde iken farkedemediğimiz kayıplar bunlar. Belki bir kısmımız fırsatçı ev sahipleri var diyebilir, öyle değil bence. Düzensiz göç alan bir ülkede 200 bin liralık ev 3 milyon olmuş son 2 senede. En önemlisi o ev sahipleri de senin benim gibi markette zamlanmış yağ alıyor ya da 18’den 40 liraya yaklaşmış petrol zammı ve hammedesi petrol olan her bir şeyi zamlı alıyor, senin gibi benim gibi.

Ülkenin gidişatı kemalistler ve siyasi İslam arasındaki tartışmadan daha ötede artık. Geleceğimiz kayboluyor, her geçen gün bir yerler satılıyor ve özelleştiriliyor. Her gün Körfez ülkeleriyle antlaşmalar, devamında yeni yerlerin satıldığına işaretler… Taşıma suyu ile değirmen çevirmeye çalışan bir hükümet ve çok derin bir kriz içindeyiz.

Son dönemlerde bize teknoloji gelişimiyle salt ‘sadece kendini düşün, kendin için yaşa ve sen her şeyden önemlisin’ fikrinin pompalandığını görüyoruz. Medyanın bizlerde yarattığı bu düşünceler hepimizi yalnızlaşmış, en yakınındakilere bile duyarsızlaşmış, kendinden başkasını düşünmeyen, konfor alanı içinde kalıp hareket edemeyen, konfor alanını bozmamak için hareket etmeyen bir topluluk haline getirdi.

Bakınız yaptığımız işlerde çok az çalışarak para kazanmak isteyen, evimizde hareketsiz ve sadece kendi kendimize bir şeylerle uğraşan, hak gasplarına, özgürlük ihlallerine tepki vermeyen, tepki veren eylemcileri de vatan haini ilan edenler olduk. Bizim konfor alanımız bozulmasın diye her şey; ancak artık o konfor alanını sağlamak zorlaşıyor. Ek iş ek mesai gerektiriyor. Bizler bunları hak etmiyoruz. Zenginlerin yarış böcekleri veya hobi bahçeleri değiliz. Değişim hepimiz ve daha önemlisi çocuklarımız için şart. Moğolların bir şarkısı var bilirsiniz, Bilmeyenler ve bilenler için “Bir şey yapmalı”. Tekrar bir dinleyelim, “Bir şey yapmalı.”