Kartal’da, Ataşehir’de, Buca’da, Maltepe’de, Bornova’da ve Kadıköy belediyelerinde hareketli geçen TİS sürecine dair bu yazıyı kaleme alıyoruz. Grev alanından gözlemlerimiz ve yorumlarımızı bu yazımızda sizlerle paylaşacağız. Grevler fiili ve yasal bir şekilde sürerken, DİSK Genel-İş genel merkezi işçilerin iradesini neden yok saydı? SODEMSEN’in işçilere dayattığı TİS’i genel merkez neden imzaladı ve kabul ettİ? Gelin bu yazımızda hepsini konuşalım.

Asılan Grev Pankartları Neden İndi?

Kartal’da, Ataşehir’de, Buca’da, Maltepe’de, Bornova’da ve Kadıköy’de belediye işçileri büyük coşkularla astıkları grev pankartlarını birkaç saat hatta birkaç dakika sonra indirmek zorunda kaldılar. İşveren sendikasının yani SODEMSEN’in yöneticileri ile DİSK GENEL-İŞ yöneticileri danışıklı bir dövüşe imza attılar. Ne yazık ki balık baştan kokuyor ve işçiler ile onların seçtiği temsilcilerin kararları hiçe sayılıyor. Ancak yine de örgütlü bir şekilde ve kararlılıkla yan yana duran belediye emekçileri Maltepe Belediyesi’nde işveren sendikası olan SODEMSEN’e geri adım attırmayı başararak görüşme masasına belediye yönetimini oturttular.

DİSK Genel-İş sendikası şube yönetimleri, masada SODEMSEN ile görüşüyordu. SODEMSEN, işçilerin günlük ücretinin 1360 TL olmasını tekflif etti. Belediye işçilerinin karşı çıktığı ve grev kararı almasına neden olan maddelerden birisi buydu. Pazarlık edilen rakam günün sonunda sadece 1400-1420 TL’ye çıktı. İşçilerin beklentisi günlük ücretin en düşük 1900 TL olmasıydı. Bu rakamın dayanağı neydi? Bir evin kirasını İstanbul’da en düşük 20 Bin TL’den konuşuyoruz. Mutfak masrafı 15 bin TL’yi geçiyor. TÜİK’in her ay açıkladığı enflasyon ve açlık, yoksulluk sınırı ortada. Enflasyon göstergelerde düşüyor. Ama pazara, markete, kiraya, fatura yansımıyordu henüz.

Belediye işçilerinin istediği enflasyonun yarattığı kaybı karşılayacak ve yoksulluk sınırını aşmaya yaklaşacak bir sözleşmeydi. İşçilerde pazarlık edilecek taslağı buna göre hazırlıyor. Temmuz ayından beri süren bu görüşmelerde SODEMSEN bir adım ileri gitmiyor. Görüşmeler son güne yaklaşırken tıkanıyor. Ardından Genel-İş sendikası genel merkezi bir gece ansızın gelip imzayı atıyor. Tüm görüşme ve yasal grev süreci bitiyor.

İlk grev ateşi Kartal’da yandı. Sendika genel merkezi işçilerin iradesini ilk burada yok saydı. Ve grev 4. gününde devam ederken imzalar bir gece yarısı atıldı. Kartal belediyesi temizlik işçileri bu tutuma karşı temizlik garajında toplandı ve temizlik araçlarını çıkarmadı. Sokakları pırıl pırıl yapan işçilerin hakkını vermeyen belediye ve onları yok sayan sendika genel merkezine karşı çöpleri toplanmadı. Sendikanın işçiden taraf olmaması tesadüfi nedenlere bağlı değildi. Hep eleştirdiğimiz sendikal bürokratik anlayış orada kendi adımını atmaya hazırdı. Önceki TİS dönemlerinde de o imzalar atılmıştı. İşçilerin zaferle çıkacağı bir grev süreci yaşanmasın isteniyordu. İşçilerin kendi eliyle elde edeceği bir kazanım sendikanın bürokratik işleyişini zorlayacaktı. Bu deneyimin önüne geçen bir anlayış işçi sınıfının patron sınıfıyla mücadelesi önündeki en büyük engeldi.

Bir İmza Neden Birliğimizi Dağıtsın?

İşçi sendikalarında başkanlık yapanlar zamanla “buranın patronu benim” konumuna gelmiştir. Bu anlayışın ete kemiğe bürünmüş halini geçtiğimiz günlerde belediye işçilerinin grevlerinde hep birlikte gördük. İşçiler, sendikaları kendi rotasında harekete geçirebilecek durumda olmadıkları sürece, basit bir imza işçilerin birliğini dağıtmaya yetiyor. Peki bu durumu değiştirmek kolay mı? Elbette değil. Demokratik işleyişin garantilenmediği durumlarda sendika başkanları, işyeri temsilcilerinin ve işçilerin aleyhine kararlar alabilir. Bu tür engellerle mücadele edilmeden patronlarla mücadeleye geçmek pek mümkün değil. Bu da patron düzeninin emrinde hareket eden sendikal anlayışın bir yansımasıdır.

Dolayısıyla, sendika içinde demokratik işleyişi yeniden gündeme almak gerekiyor. Sendika üyelerinin karar süreçlerine gerçek anlamda katılması gerekir. Ateş her yeri sarmışken “Üyelerimize soralım, onlar karar versin!” gibi bir yaklaşım, demokratik işleyişi temsil etmez. İşçiler mücadelede kendi yol haritasını demokratik işleyişi olan bir sendikal zeminde bulabilir.

Bağımsız Demokratik Sendikaları Kuralım

Belediye şirketlerinde emek veren 550 Bin’e aşkın işçinin, bir an önce bu bürokratik sendikal anlayış ve sendikacılıktan kurtulmalıdır. İşçiler kendi bağımsız sendikalarını kurabilirler. Bu ilk etapta kulağa zor geliyor olabilir. Fakat belediye işçilerinde bunu yapacak güç ve kudret mevcuttur. – Baraj konusu bir sorun olarak düşünülürse – Birçok iş koluna göre %1’i aşmak kolay görünüyor. Barajı geçmek için gereken üye sayısı ortalama 5500’e tekabul ediyor. Bu kendi bulunduğumuz belediyelerin şantiyelerinden, atölyelerinden başlayarak ardından il bazlı ve bölgesel bir örgütlenme ile hayata geçirilmelidir. Belediye işçileri söz yetki ve karar mekanizmalarında ancak bu yol ile yer alabilir.

Ne sendikal mücadelemizden ne de sendikalarımızdan bu yüzden vazgeçmeyelim. Sendikaları ticarethane olarak gören ve aidatlarla gününe gün katan sendika ağalarının pençesinden kurtulmanın yolu işte buradan geçiyor. Yaşadıklarımız bizde düş kırıklığı ve umutsuzluk yaratmamalı. Kendi bağımsız ve demokratik sendikalarımızı yaratmalı ve söz, yetki, karar hakkının kimde olduğunu onlara göstermeliyiz. Ancak bu şekilde bu düzene karşı tek yumruk olabilir, başkanlara patronlara gücümüzü gösterebiliriz!

Hani Almanya’nın Hans’ı Türkiye’nin Hasan’ını kıskanıyordu. AKP yetkilileri her gün onu pompalıyordu. Ne oldu da şimdi siklet düşürdük? Maliye Bakanı Şimşek, madem asgari ücret düşük değil, bırak 290 bin TL’lik maaşını, şu asgari maaşla geçin de görelim! Kaç gün geçinebiliyorsun?

TÜİK pinpon topuyla enflasyon hesabı yapıyor. Yıllık bazda %75 enflasyon, altı aylık bazda %25’ler seviyesine gelmiş durumda. Hal böyleyken Cumhurbaşkanı, Çalışma Bakanı asgari ücrete “ara zam yok. Aralık’ta görüşeceğiz” demekten vazgeçmiyor. 14 milyon TL’lik Mercedes’e binen bakan Şimşek, fedakarlık yapmamızı bekliyor. Gözümüzün içine bakıp, alay edercesine asgari ücreti 3. sınıf ülkelerle kıyaslıyor. Düşük değil diyor.

Açlık sınırında ücretlerle yaşayabileceğimize bizi inandırmak isteyenler, kendilerine de Temmuz’da zam yapıyorlar. Sayın bakanlar çok çalışıyor. Biz yan gelip yatıyoruz yani. En gülünç olanı da bu ülkenin emekçisini enflasyona ezdirmediklerini ifade ediyorlar. İşçi kardeşlerimize bir çağrımız var.

Zam için beklemeyelim. Birliğimizi kurup harekete geçelim! İşçiler bölünerek değil, birleşerek kazanacak! Haklarını alacak!

İşçilerin kendi emeğine yabancılaştığı dönem demişti bir arkadaş; biz işçilerin verdiğimiz emekten çok veremediklerimizde aklımız kalır. Ofis çalışanı isek ofislerde olmamız bizim için bir şans niteliğinde, sahada isek sahanın esnekliği.

İnşaat işçisiyim. Babadan bir meslek ancak baba mesleği değil. Nefret etmiştim baba mesleği inşaattan. Nazım Hikmet’in dediği gibi bizde çocuklar erken olgunlaşır. Evet bizler erken olgunlaştık. Aile düzeni içinde ekonomi yedek gücü için üretildik. Belki de desek daha doğru olur, biliriz yabancı değiliz bu sözlere. Çocuklukta başlar bizim kapitalizm ile tanışmamız. Biz adını bilmeyiz bu sömürü düzenin ancak hissederiz çocukluğumuzu çalan bir şeylerin olduğunu. Ailen seni geçim kaynağının bir parçası görmez önce, hayatın kıymetini bil ekmek parası nasıl kazanılıyor öğren diye atar seni. Kimimiz tekstilde kimimiz oto tamirde kimimiz inşaatta kimimiz tarlada… Bizde erken başlar. Bende de öyle oldu. Erken başlayan bir baba mesleği. Öfkem baba mesleğine çocukluğumu çalan bir hırsız gibi. 

Yıllar sonra ise yine baba mesleği ile aynı yerdeyim. Çok şey değişmiş. Ben tekstil, metal veya kimya sektöründe çalıştığım dönemde çok şey değişmiş inşaat sektöründe. Büyük projeler almış inşaat sektörünün gövdesini. Küçük müteahhitler yine varlar ve teknoloji aktif kullanılmaya başlanmış. Sırtımızda taşıdığımız kumu, çimentoyu artık asansör ve vinçler taşıyor. Her şey daha bir kolay olmuş.

Bizim için mi kolay olmuş yoksa zaman kazanmak için mi onu anlamak uzun sürmedi. Tabi iki zaman ve işçilikten kazanmak için. Ama bir yanılgıya düşmemek elde değil. İşler kolaylaştıkça insan emeğine yabancılaşıyor. Alışkın da değiliz sırtımızda yük olmadan çalışmaya. Son dönemde moda olan bir söylem düşünce beliriyor aklımızda, “İşim kolay hiçbir iş yapmıyorum” diye. Eskiden inşaat işçilerinin aldığı ücretler asgari ücretin yaklaşık 2-3 katı iken bugün asgari ücretle çalışmamızın sanırım bizi ikna eden kısım bu: İşim kolay, hiçbir iş yapmıyorum ki zaten!

Farklı sektörlerde çalıştım ve bu söylem bana hiç yabancı gelmiyor. Farklı işler, aynı söylem. Ama bizim işimiz çok rahat.

Sonrasında işveren temsilcisi, usta, şef, müdür hep bir ağızdan: İşimiz çok kolay, senden çok şey istemiyoruz. Ve düşük ücretler tabii… Her yerde düşük ücretlerle karşılaşıyorum artık. Bu sözle demiryolunda çalışıyorsun tehlikenin ortasında canın bir kenarda. Yöneticilerin söylediği o söz “en kolay işi biz yapıyoruz”. Ben de inanmaya başladım “en kolay iş benim işim”. Artık nerede çalışsam en kolay işi hep ben yapıyorum. Emeğe yabancılaşıyorum sanırım. Üretilen teknolojinin bugün bizlerin çalışma hayatını, yaşam standartlarını kolaylaştırmak için olduğunu bilsem de yabancılaşıyorum emeğime.

Vicdani muhasebe var hep bir yerlerde. Alışkın değiliz. 10 saat sahada olup bunun toplamında 5 saat çalışmaya alışkın değiliz ve 10 saat orda çakılı kalsak da aldığımız ücretlerin adaletini buradan belirliyoruz. Bitirdiğimiz projelerden milyarları alanlar, hiç emek vermeden işçilerin emeğinin toplamının yüzlerce katını kazananların karşısında bizler yaptığımız işi küçümsüyor ve emeğimize yabancılaşıyoruz. Daha iyisini istemiyoruz çünkü hak ettiğimizi düşünmüyoruz. 

Düşük ücretlerle çalışırken yaşantımız öyle mi peki? Yani hayat şartları öyle kolay mı? Hiçbirimizin değil. Verdiğimiz kiralar asgari ücret kadar veya fazlası. Önceden benim hatırladığım o eski Türkiye dedikleri dönemde bir maaş ile geçinebilenler, çocukları okutan babalar, ev alabilen aileler vardı. Bugün ise bir evde en az iki kişi çalışmak zorundayız. Birimiz ev sahibine, diğerimiz markete faturalara. Geri kalanı ise tamamen yetersiz ve sağlıksız beslenmeye harcıyoruz.

Binlerce yıl geçmiş kölelik düzeni üzerinden. Teknoloji gelişmiş, bilim gelişmiş ancak o günün şartlarından daha kötü bir dönemdeyiz. Sanki sadece özgür olmakla övünüyoruz o günlere nispeten. Özgürlüğümüz ise “kendin için yaşa, kendin ol, her şeyden önemlisi sensin” zırvasının yalnızlaştırdığı bir özgürlük. Başımızda köle sahipleri yok ama onların düzeni var. Modern dünya ile hayatımızda iş seçme ve değiştirme hakkimiz var ama milyonlarca işsiz de var. Eskiden en az asgari geçim için belirlenen asgari ücret; bir kişinin ailesi ile kirası, beslenmesi, giyimi ve yaşam gerekliliği için belirlenmişken bugün asgari ücret sadece kiramıza yetiyor.

Ülkemiz büyük bir kriz içinde. Her gün cebimizdeki para değer kaybediyor. 2 yıl önce almak istediğimiz ev, araba vs. bugünün rakamı ile 10 katına çıkmış durumda. Bizler için hayal olan bu ihtiyaçlar ise ne kadar yoksullaştığımızın somut örneği. Yine bu dönem dışarda yediğimiz her bir şeyin hesabını yapar olduk. Gittiğimiz her bir mekan ya da restoranda ilk olarak fiyatlara bakıyoruz. Fiyatların yazmadığı restoran bizim korkulu rüyamız. Kaç para hesap gelecek, çocuğu olanlara daha da zor bir yaşam. Bu dönem üniversite okuyan çocuklar o ailenin kabus dönemi. Yurt parası ya da kirası, harçlığı, ihtiyaçları…

Okul okuyan çocuklar için de çok zor bir dönem. Son dönemlerde artan gençlerin bedenini sergileyerek para kazanmaları, dijital hastalıklı insanlar haline dönüşmeleri, bir yanda fuhuşun, hırsızlık ve uyuşturucunun artması. Hepsinin nedeni yine yaşadığımız bu ekonomik dönem. Bizler daha iyisini hak etmediğimize inanıyoruz. Her sene bir araya gelen satılık sendika temsilcisi Türk-İş ve benzerleri belirlenen asgari ücretin bizlere yeteceğini söylerken bizler de daha iyisi olması gerektiğine inanmıyoruz. Bugün asgari ücretin 11.400 lira olduğu bu ülkede İstanbul’da en düşük kiranın 12.000 lira olduğu bir denklem var. En az 30 bin olması gerekiyor ama en az diyemiyoruz çünkü buna inanmıyoruz.

Size benim ve çoğunuzun bildiği birşey hatırlatayım, asgari ücretin kiralara oranı 3’e 1 idi. İyi yerlerde bile maksimum 3’e 2 idi. Geldiğimiz hale bir bakın, içinde iken farkedemediğimiz kayıplar bunlar. Belki bir kısmımız fırsatçı ev sahipleri var diyebilir, öyle değil bence. Düzensiz göç alan bir ülkede 200 bin liralık ev 3 milyon olmuş son 2 senede. En önemlisi o ev sahipleri de senin benim gibi markette zamlanmış yağ alıyor ya da 18’den 40 liraya yaklaşmış petrol zammı ve hammedesi petrol olan her bir şeyi zamlı alıyor, senin gibi benim gibi.

Ülkenin gidişatı kemalistler ve siyasi İslam arasındaki tartışmadan daha ötede artık. Geleceğimiz kayboluyor, her geçen gün bir yerler satılıyor ve özelleştiriliyor. Her gün Körfez ülkeleriyle antlaşmalar, devamında yeni yerlerin satıldığına işaretler… Taşıma suyu ile değirmen çevirmeye çalışan bir hükümet ve çok derin bir kriz içindeyiz.

Son dönemlerde bize teknoloji gelişimiyle salt ‘sadece kendini düşün, kendin için yaşa ve sen her şeyden önemlisin’ fikrinin pompalandığını görüyoruz. Medyanın bizlerde yarattığı bu düşünceler hepimizi yalnızlaşmış, en yakınındakilere bile duyarsızlaşmış, kendinden başkasını düşünmeyen, konfor alanı içinde kalıp hareket edemeyen, konfor alanını bozmamak için hareket etmeyen bir topluluk haline getirdi.

Bakınız yaptığımız işlerde çok az çalışarak para kazanmak isteyen, evimizde hareketsiz ve sadece kendi kendimize bir şeylerle uğraşan, hak gasplarına, özgürlük ihlallerine tepki vermeyen, tepki veren eylemcileri de vatan haini ilan edenler olduk. Bizim konfor alanımız bozulmasın diye her şey; ancak artık o konfor alanını sağlamak zorlaşıyor. Ek iş ek mesai gerektiriyor. Bizler bunları hak etmiyoruz. Zenginlerin yarış böcekleri veya hobi bahçeleri değiliz. Değişim hepimiz ve daha önemlisi çocuklarımız için şart. Moğolların bir şarkısı var bilirsiniz, Bilmeyenler ve bilenler için “Bir şey yapmalı”. Tekrar bir dinleyelim, “Bir şey yapmalı.”