Ekonomik kriz, işçi ve emekçilerin elinde avucunda ne varsa eritmeye devam ediyor. Asgari ücret ne kadar artarsa artsın alım gücü yükselmiyor, çalışma saatleri artıyor, çalışma koşulları kötüleşiyor. Geçinebilmek için 2 işte birden çalışan emekçilerin sayısı hiç de az değil. Patronlar bu tablodan devasa kârlar kazanırlarken, işçi sınıfını yoksullaşmaya devam ediyor.
KIDEM TAZMİNATI NE ZAMANDAN BERİ VAR?
Bu tabloya yıllardır sürekli olarak azalan kıdem tazminatları da eklenebilir. Kıdem tazminatı ilk kez 1936 yılında 3008 Sayılı İş Kanunu ile uygulanmaya başladı. İş yerinde en az 5 yıl hizmeti bulunan işçilere, fesih sebebi ne olursa olsun her yıl için 15 günlük ücret tutarında tazminat verilmesi öngörüldü. Bu süre yıllar içerisinde azaldı, ancak kıdem tazminatında tavan uygulanmadı.
1975 yılında yapılan değişiklikle kıdem tazminatına hak kazanmada 3 yıllık süre 1 yıla indirildi. Bir yıl için ödenecek kıdem tazminatı tutarı 15 günlük ücretten 30 günlük ücrete çıkartıldı. İlk kez kıdem tazminatı tavanı belirlendi ve bir yıl için ödenebilecek kıdem tazminatı asgari ücretin 7.5 katı ile sınırlandı.
Anayasa Mahkemesi, kıdem tazminatının tavanını asgari ücretin 7.5 katı ile sınırlayan maddesini 25 Ocak 1979 tarihinde iptal etti. Böylece tavan kaldırıldı. Ancak, 12 Eylül darbesinin hemen ardından 17 Ekim 1980 tarihinde kabul edilen kanunla Anayasa Mahkemesi’nin iptal ettiği hüküm aynen yeniden getirildi. Bu şekilde belirlenen tavanın üzerinde kıdem tazminatı ödenmesi yasaklandı. 1982 yılında yapılan değişiklik ile de kıdem tazminatı tavanı bugünkü halini alarak en yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı emeklilik ikramiyesine endekslendi.
SON 40 YILDA ASGARİ ÜCRETİN 7.5 KATINDAN 1.75 KATINA GERİLEDİ
Kıdem tazminatı tavanı 1982 yılında asgari ücretin 7.5 katı seviyesindeydi. Tavanın en yüksek devlet memurunun emekli ikramiyesine eşitlenmesinin ardından 1983 yılında 4.78’e geriledi. Sonraki yıllarda memur maaş artışlarının asgari ücretin üzerinde seyretmesi nedeniyle tekrar yükseldi. 1992 yılının ilk yarısında asgari ücretin 5.73, ikinci yarısında 4,08 katı oldu. 2004 yılına gelindiğinde kıdem tazminatı tavanı asgari ücretin 3.51 katına geriledi. 2015 yılına kadar olan dönemde 3,5 ile 3,0 katı arasında seyretti. 2016 yılından sonra ise her yıl sürekli gerileme yaşandı. Bu yılın ilk yarısında asgari ücretin 2 katına gerileyen kıdem tazminatı tavanı, son olarak temmuz ayında 1,75 kata geriledi.
KIDEM TAZMİNATI TAVANI NEDEN ERİDİ?
Kıdem tazminatı tavanının giderek asgari ücrete yaklaşmasında en önemli faktör bu yıl temmuz ayında yapılan seyyanen zamda olduğu gibi memur maaşlarında zaman zaman yapılan iyileştirmelerin maaşın temel unsurları üzerinden değil de emekli ikramiyesinin hesabında dikkate alınmayan ilave ödemeler şeklinde yapılması oldu. 2016 yılından sonra asgari ücrete yapılan artışlar genel olarak enflasyonun üzerinde gerçekleşirken, kıdem tazminatı tavanının belirlenmesinde kullanılan memur maaş katsayısındaki ortalama artış enflasyon düzeyinde kaldı. Bu iki faktör, kıdem tazminatı tavanının giderek asgari ücrete yaklaşması sonucunu doğurdu.
Kaynak: Ahmet Kıvanç/Haber Türk